Toplu İşçi Çıkarma Nedir? Şartları Nelerdir?
Çalışanların toplu olarak işten çıkarılması 4857 sayılı İş Kanunu'nun 29. Maddesinde açıklanmaktadır. Belirli bir işten çıkarmanın Türk Hukukuna göre toplu işten çıkarılma olarak tanımlanması için karşılanması gereken belirli kriterler vardır.
Bu makalenin konusu toplu işten çıkarmanın tanımı, işverenin yükümlülükleri ve toplu işten çıkarma kurallarının ihlali ile ilgili uygulanacak yaptırımlar olacaktır.
Toplu İşçi Çıkarma Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesinde toplu işten çıkarmalar, belirli bir işten çıkarmanın toplu işten çıkarma olarak kabul edilmesi için toplu olarak bulunması gereken nicel ve nitel terimlerle tanımlanmaktadır. Bu tanımlamada " ekonomik, teknolojik, yapısal veya benzer nitelikteki nedenlerle toplu sonlandırmalar..." şeklinde tanımlanıyor.
Toplu İşten Çıkarma Esasları Nelerdir?
İşveren, toplu işten çıkarma kurallarına tabi olmak için söz konusu hükümde belirtilen sayıda çalışanı işten çıkaracaktır:
1.) 20 ve 100 çalışanın çalıştığı işyerleri için en az 10 çalışan,
2.) 101 ve 300 çalışanın çalıştığı işyerlerinde çalışanların en az % 10'u,
3.) 301 veya daha fazla çalışanın çalıştığı işyerlerinde en az 30 çalışan.
Çalışanlar aynı tarihte veya farklı tarihlerde işten çıkarılabilse de, tüm işten çıkarmalar bir ay içinde gerçekleşmelidir. Ayrıca, Kanun'da öngörülen rakamlardan da anlaşılacağı üzere, toplu işten çıkarma kuralları ancak işyerinde en az 20 çalışan olması durumunda geçerlidir.
Toplu Olarak İşten Çıkarmada İşverenin Yükümlülükleri
Toplu olarak işten çıkarılmayı amaçlayan işverenin, bireysel iş sözleşmelerinin sona ermesinden doğanlara ek yükümlülükleri vardır.
Düşünülen Toplu İşten Çıkarılmayı İlgili Makamlara Bildirme Yükümlülüğü: Kanun uyarınca, işveren, çalışanlarını toplu olarak işten çıkarma niyetine ilişkin bildirimini yazılı olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna aynı zamanda işyeri sendika temsilcilerine, işten çıkarılmadan 30 gün önce yapmalıdır. Bu yazılı bildirim, tasarlanan işten çıkarmanın nedenini, işten çıkarmadan etkilenecek kişi ve grupların sayısını ve zamanlamasını içerir.
Çalışanlara İş Sözleşmesinin Feshi Bildirimi Yükümlülüğü: Yukarıda belirtilen kişi ve kuruluşlara, yapılacak bildirimler dışında, işverenin iş sözleşmesi feshedilecek her bir çalışana ayrı bildirimde bulunması gerekmektedir. Bu "fesih bildirimi" her çalışan için geçerli bildirim sürelerini içerecektir. Çalışanlar için verilen fesih bildirimlerinin, Çalışma gereği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili bölge müdürlüğüne yazılı bildirim yapıldıktan 30 (otuz) gün sonra geçerli olacağı vurgulanmalıdır. Diğer bir deyişle, çalışanlara fesih için belirtilen bildirim süreleri ancak söz konusu 30 günlük sürenin sona ermesinden sonra başlayacaktır.
Sendika Temsilcileri ile Toplantı Yapma Zorunluluğu: Kanun uyarınca, işveren, varsa, işyeri sendika temsilcileri ile istişare toplantısı düzenlemelidir. İşten çıkarmaları önlemek veya azaltmak için alınacak tedbirler ile ilgili çalışanlar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak veya en aza indirmek için alınacak önlemler bu toplantının konusudur. Söz konusu istişarelerin yapıldığını teyit eden bu toplantının tutanakları toplantının sonunda düzenlenir.
Bir İşyerinin Kapanışını Bildirme Yükümlülüğü: Çalışanların toplu olarak işten çıkarılması işyerinin kapatılmasından kaynaklanıyorsa, bu da faaliyetlerin kesin ve kalıcı olarak durdurulması anlamına gelirse, işveren yalnızca Çalışma ve Sosyal Bakanlığın ilgili bölge müdürlüğüne bildirecektir. Güvenlik ve Türkiye İş Kurumu kapanıştan 30 gün önce, Bu durumda, işverenin sendika temsilcilerini bilgilendirme veya yaklaşmakta olan toplu işten çıkarmaya ilişkin danışma toplantısı yapma zorunluluğu yoktur.
Kanun'un 29. maddesi, işveren toplu işten çıkarılmasının sona ermesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikte kişiler için işe almak istiyorsa, işveren ilk olarak ilgili niteliklere sahip eski çalışanlarına pozisyon sunmalıdır.
Yükümlülükleri İhlal Etme Yaptırımı
Kanuna göre işveren, iş sözleşmesi hukuka aykırı olarak sona eren her çalışan için idari para cezasından sorumludur. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürürlükteki iş hukuku idarî para cezaları ile ilgili olarak verilen çizelge uyarınca 2020 yılı için, söz konusu ceza toplu işten çıkarma hükümlerine aykırı davranarak işçi çıkaran işverene, işten çıkarılan her bir işçi için 1.050 TL ceza uygulanacaktır.
Sonuç
Yukarıdakiler ışığında, bir işten çıkarmanın toplu işten çıkarılma olarak kabul edilmesi için belirtilen niteliksel ve niceliksel koşulların olduğu sonucuna varılabilir. Çalışanlarını Kanun doğrultusunda toplu olarak işten çıkarmayı amaçlayan işveren ilgili yetkilileri ve çalışanları toplu işten çıkarmaya bildirmelidir. Çalışanlar için bildirim süreleri, toplu işten çıkarmanın ilgili makamlara bildirilmesinden itibaren 30 günlük sürenin dolmasından sonra başlar. İşverenin, iş sözleşmesinin feshi nedeniyle çalışanın hak sahibi olduğu ödemeleri yapma yükümlülüğü geçerliliğini korur.
İlginizi çekebilir; İşverenin Haklı Nedenlerle Bildirimsiz Fesih Hakkı
