Kıdem Tazminatı Nedir? Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı, her çalışanı ilgilendiren bir konu olması nedeniyle önem arz etmektedir. Öncelikle kıdem tazminatı her çalışanın hakkıdır fakat belirli koşullara bağlı olarak çalışan bu tazminata hak kazanabilmektedir. Kıdem tazminatının nasıl alındığı ya da neye göre hesaplandığı gibi konular birçok yönüyle merak edilmektedir. Yazımızın devamında aklınızda oluşan birçok sorunun cevabını sizler için araştırdık.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Çeşitli koşullara tabi olarak, çalışanlar, çalıştıkları işin sona ermesi üzerine her hizmet yılı için bir aylık maaş kadarında kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir. Hükümet tarafından altı ay esasına göre belirlenen kıdem tazminatı hesaplanırken tavan dikkate alınmaktadır.
Türkiye'de kıdem tazminatı için bir sınır vardır ve belirtilen tutarı aşan aylık kazançlar, hak sahibi çalışanlara ödenecek toplam kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmamaktadır.
Kıdem Tazminatı Nasıl Alınır?
Çalışanlara belirli koşullar altında kıdem tazminatı ödenmektedir. Buna göre:
Aynı işverenle çalışma süresinin en az 1 yıl olması ve iş sözleşmesinin aşağıdaki nedenlerle sona erdirilmesi halinde, çalışana çalışma süresinin gerektirdiği şekilde kıdem tazminatı ödenecektir:
1- İşveren tarafından, iyi niyet ve etik davranış kurallarına uygunluk dışındaki nedenlerle,
2- Çalışan tarafından, sağlık, iyi niyet ve işyerinde etik davranış veya işin kesilmesi nedeniyle,
3- Askerlik için,
4- Emekliliğine hak kazandıktan sonra,
5- Kadın çalışan evlendiğinde,
6- Çalışanın ölümü.
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
İş sözleşmesinin sona erdirilmesi halinde, her tam istihdam yılı için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı verilir. Bir yıldan uzun süreler için bu orantılı olacak ve hesaplamaya dâhil edilecektir. Çalışana ödenen ücretlerin yanı sıra, kıdem tazminatı hesaplamaları düzenli olarak sağlanan tüm para ve maddi faydaların brüt miktarlarını (seyahat ödeneği, yemek ödeneği, düzenlilik durumu, ikramiye ödemeleri, vb.) dikkate almaktadır. Her tam istihdam yılı için ödenen kıdem tazminatı tutarı, fesih tarihinde yürürlükte olan bir kıdem tazminatı üst sınırı ile sınırlıdır.
Kıdem tazminatı, çalışanın geçen ay brüt maaşı üzerinden hesaplanmış ve gelir vergisinden muaftır. Kıdem tazminatı sadece damga vergisine tabidir. Kıdem tazminatı hesaplamasında aylık brüt maaşın yanı sıra ücret, maaş ve maaşlar dâhil ödenek, primler dikkate alınır.
Kıdem tazminatı hesaplamasında kullanılan brüt maaş, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından altı ayda bir belirlenen tavanı aşamaz. 01 Ocak - 30 Haziran 2021 arasında Kıdem Tazminatı Tavanı 7.638,96 TL’dir.
Kıdem tazminatı hesaplaması için temel formül aşağıdaki gibidir;
Brüt Maaş / 365 * Hizmet Süresi (gün) - Damga Vergisi (0,00759 * Brüt Maaş)
Brüt maaşın yanı sıra diğer menfaatler veya primler düşünüldüğünde, kıdem tazminatı hesaplamasında günlük brüt gelir (brüt maaş + menfaat vb.) toplamının dikkate alındığını lütfen unutmayın.
İstifa Edenler İçin Kıdem Tazminatı Alma Şartları
İstifa edenler için yukarıda belirttiğimiz evlilik, askerlik ve emeklilik durumlarının dışında başka koşullar da bulunmaktadır. İşin özü haklı bir gerekçeyle istifa ettiyseniz, kıdem tazminatı için başvuruda bulunabilirsiniz.
Örneğin ücretiniz, işveren tarafından kanun hükümleri ve sözleşme şartlarına uygun hesaplanmaz veya ödenmezse haklı iş akdini feshetme nedeniyle kıdem tazminatı alabilirsiniz. İstifa etmeniz için psikolojik şiddet gördüğünüzü belgelediğiniz takdirde de bu hakkı kazanırsınız.
Sizden habersiz Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan giriş çıkışınızın yapılması, kullanamadığınız yıllık izinler, çalışma koşullarının ağırlığı, resmi tatillerde çalışmanız durumunda tarafınıza mesai ücretinin verilmemesi de haklı gerekçe olarak kabul edilebilir.
Primlerinizin belirlenen gerçek ücretiniz üzerinden yatmaması da haklı bir istifa nedeni olarak sayılabilmektedir. Çalışma koşullarınız sağlığınızı etkiliyorsa, sağlık raporu alarak tazminat talep edebilirsiniz. Bunun dışında malulen emekli olmak için işten ayrılan kişiler için de tazminat hakkı doğmaktadır.
Kıdem Süresinde Hesaba Katılmayan Durumlar
Mazereti olmayan ve izinsiz devamsızlık günleri vb. çalışılmayan süreler, kıdem tazminat hesaplanırken dikkate alınmamaktadır. Tutukluluk veya hükümlülükte geçen süreler ile ücretsiz izinli günler de kıdem tazminatına dâhil edilmemektedir. Grev gibi durumlarda geçen süreler ile iş sözleşmesinin askıda olduğu süreler de bu hesaba katılmamaktadır. Çalışanın çalıştığı sırada bir defada ihbar süresini 6 hafta aşan istirahat raporu süresi, kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmamaktadır.
Kıdem Tazminatı Hesaplanmasına Eklenmeyecek Ücretler
Kıdem tazminatı hesaplanırken bazı ücretler eklenmemektedir. Bunlar: Yıllık tatil ücreti, hafta sonu tatil ücreti, doğum yardımı, ölüm yardımı, fazla mesai ücreti, seyahat masrafları, iş arama ödeneği, hastalık yardımı, devamlılık göstermeyen primler, bir kerelik verilen ikramiyeler, iş elbisesi ve koruyucu malzeme bedelleri vb.
Kıdem Tazminatı Hesaplanırken Ücrete Dâhil Edilen Ödemeler
Kıdem tazminatı hesaplanırken aşağıdaki ödemeler dâhil edilmektedir:
- Brüt taban maaş
- Ek ödemeler / kazanılmış haklar (yemek ödenekleri, nakliye ücreti, yakıt, barınma vb.).
- Ödenekler ay içindeki günlere göre değişirse (30, 31 veya 28 gün içeren aylar için farklı), kıdem tazminatı hesaplamasına aylık katkıyı hesaplarken yıllık ortalama esas alınmalıdır.
- Yiyecek ve diğer şeyler, taşıt yardımı ve periyodik olarak sağlanan paraya dönüştürülebilen diğer eşyalar.
- Periyodik ödemeler (bonuslar ve primler). Aylık tutarı bulmak için düzenli olarak ödenen yıllık ikramiye 12'ye bölünmelidir.
- Çalışana net ödeme yapılırsa, net tutarın brüt olarak verilmesi gerekir.
İşverenin Kıdem Tazminatı Ödemeden Çalışanı Çıkarma Hakkı Var Mı?
İşten çıkarılan bir çalışanın kıdem tazminatının alamaması için işten çıkarılma nedenlerine bakılmalıdır. İşveren keyfi bir şekilde işten çıkarma yapamayacağı gibi haklı bir sebep olmadıkça tazminat vermeme gibi bir durumda söz konusu değildir. Ancak bazı işten çıkarılma durumlarında çalışan tazminat hakkını da kaybedebilmektedir. Bunların başında ahlak ve iyi niyete uymayan davranışlar sebebiyle işten çıkarılma gelmektedir. Çalışanın, işe girerken meslek bilgileri hakkında yalan söylemesi, işyerinde huzursuzluk yaratacak hareketlerde bulunması, işe geç gelme ya da hiç gelmeme veya çalışma malzemelerine zarar verme gibi sebepler ile işten çıkarılması tazminat hakkını kaybetmesine neden olabilmektedir.
2021 Yılında Kıdem Tazminatı Tavanı Nedir?
Kıdem tazminatı, işverenlerin iş sözleşmesi sona eren çalışanlara Türk İş Kanunu'nda sayılan sebeplerden ötürü tazminat ödenmesi anlamına gelmektedir. Kıdem tazminatı, çalışanın şirketle birlikte olduğu her yıl için yaklaşık bir aylık brüt maaş tutarındadır.
2021 yılında Kıdem tazminatı tavanı (üst limit) yılın ilk yarısında 7.638,96 TL’dir. Bu tavan en kıdemli devlet memuru emekli maaşına göre belirlenir. Bu sınır 1 Ocak 2021 ve 30 Haziran 2021 tarihleri arasında uygulanmaktadır.
Kıdem Tazminatında Zaman Aşımı Var Mıdır?
Evet, kıdemi tazminatında zaman aşımı vardır. Kıdem tazminatı alabilmek için zaman aşımı süresi 25.10.2017 tarihinde yapılan düzeleme ile bu düzenlemenin olduğu tarihten itibaren işten ayrılan işçiler için 5 yıl olarak belirlenmiştir. Bu süre daha öncesinde 10 yıl olarak belirlenmiştir. Bu şu demektir; çalışan, işverene kıdem tazminatıyla ilgili bir dava açma ve itiraz etme hakkını, işten ayrıldığı tarihten itibaren 5 yıl içerisinde kullanabilmektedir. Eğer dava açıldığında bu süre aşılmışsa, zamanaşımı maddesi gerekçe gösterilecektir ve işçiye herhangi bir ödeme yapılmayacaktır.
