Mobbing Karşısında Çalışanların Hakları Nelerdir?

Psikolojik şiddet, insan psikolojisi üzerinde en az fiziksel şiddet kadar yıkıcı etkiler bırakmaktadır. Etkileri uzun bir süre boyunca devam eden ve kişilerin yaşam standardını büyük ölçüde bozuma uğratan psikolojik şiddet, iş yerlerinde sıklıkla görülen bir durumdur.

İş yerinde sistematik ve bilinçli olarak uygulanan psikolojik şiddet mobbing olarak adlandırılmaktadır. Mobbing, üstler tarafından astlara uygulanabildiği gibi, astların kendi arasında da görülen bir durumdur. Bu yazımızda Mobbing Karşısında Çalışan Hakları Nelerdir? konusunu ele alacağız. 

Mobbing’e Maruz Kalan Kişinin Yapması Gerekenler Nelerdir?

Mobbinge maruz kalmak çalışanların iş performansının düşmesine, sosyal hayatında ve ruhsal dengesinde bozulmalara neden olma potansiyeli olan bir durumdur. Özellikle psikolojik yönden yeterince güçlü olmayan kişiler, bu davranıştan çok fazla etkilenmektedir. Mobbing mağduru olan kişilerin yapması gereken şeyleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Mobing mağduru olan çalışan, kendisine karşı bu davranışı sergileyen kişiye durumdan duyduğu rahatsızlığı açık bir şekilde dile getirmelidir. Bu esnada çalışanın yanında kendisine şahitlik edecek, güvendiği bir kişinin olması da önemlidir. Mobbing uygulayan kişiden, bu davranışa son vermesi talep edilmelidir.
• Mobbinge maruz kalmak ispata ihtiyaç duyulan bir durumdur. Bu yüzden de mobbing uygulayan kişinin davranışlarına bir süre tahammül etmek ve bu süre zarfında verilen emirleri ya da yapılan haksız uygulamaları kayıt altına almak gereklidir. Ayrıca yine güvenilebilecek kişilerden destek alınması ve şahit olarak olayların paylaşılması da önemlidir.
• Eğer mobbing davranışını sergileyen kişi ya da kişiler, çalışan ile eşit statüye sahipse durum üstlere rapor edilmelidir. Bu rapor etme işlemi esnasında toplanmış olan kanıtlar ve olayların şahidi olan bir kişi de delil olarak gösterilmelidir.
• İş yerinin ve varsa tepe yönetimlerin mobbing davranışı karşısında nasıl bir tutum izlediği konusunda gözlem yapmak da önemlidir. Kurumsal niteliği yüksek olan işletmelerde bu duruma karşı sert tedbirler alınabilmektedir. Bu durumda mobbing davranışını en üst mercilere kadar taşımak işe yarayabilir.
• Mobbing mağduru olan kişi bu durumdan dolayı psikolojik zorluklar yaşıyorsa, bir uzmandan destek almalıdır. Mobbing ile mücadele süreci hem bir avukat hem de psikolog yardımı ile yürütülmesi durumunda son derece hasarsız ve başarılı bir şekilde atlatılabilmektedir.

Mobbing Davası Nasıl Açılır

Çalıştıkları yerde mobbinge maruz kalan kişilerin başvuracakları bir diğer yöntem de dava açarak olayı mahkemeye taşımaktır. Ancak bu yönteme işletme içi çözüm girişimlerinin sonuçsuz kalması durumunda başvurulmalıdır. Yani tüm iç yollar tüketildikten ve işletmenin bu sorunu çözebilmesine dair umut ortadan kalktıktan sonra mahkemeye başvurulmalıdır. Yargıtay tarafından verilen karara göre, bir davanın mobbing davası olarak kabul edilebilmesi için sistematik olarak en az 6 ay boyunca psikolojik baskı ve dışlama davranışlarının sergilenmiş olması gereklidir.

Mobbing konusunda belirleyici kavram sistematikliktir. Tek sefer yaşanan tartışmalar ya da dışlamalar, tekrar etmemesi halinde mobbing olarak kabul edilmez ve bunlar için mobbing davası açabilmek de mümkün değildir. Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında doğrudan mobbing adı ile oluşturulmuş kanunlar henüz yoktur. Bu durumun sebebi, mobbing kavramının yeni yeni ortaya çıkması ve çerçevesinin tam olarak tanımlanmamış olmasıdır.

Ancak mobbing mağduru olan kişilerin başvuruları için 6098 Sayılı Borçlar Kanunu temel teşkil etmektedir. Bu kanuna göre işveren, çalışanlarının psikolojik ve cinsel tacize uğramalarını önlemek için gerekli olan her türlü tedbiri almakla ve uygulamakla yükümlüdür. Bu yüzden de psikolojik taciz uygulamak ya da bu tacize karşı sessiz kalmak, suç teşkil etmektedir.

Ayrıca İş Kanunu’nun 24.maddesine göre bu tür davranışlara maruz kalan kişiler, haklı neden olarak gösterip iş akdini tek taraflı olarak feshetme hakkına sahiptir. Bu durumda da çalışanın iş akdini feshetmesinden dolayı yaşayacağı hak kayıplarının önüne geçilmeye çalışılmıştır.

Mobbing Nasıl İspatlanır?

Mobbing mağduru olan kişilerin bu durumu mahkeme taşıması halinde, iddialarını ispatlamaları gereklidir. Bu noktada mobbing nasıl ispatlanır sorusu akıllara gelmektedir.

Mobbing mağduru olan kişiler, mahkemeye başvurmadan önce ne kadar fazla delil biriktirirlerse, davayı kazanma ihtimalleri de o derece yüksek olur. Eğer mobbing olarak kabul edilebilecek emirler ya da istekler e posta üzerinden iletiliyorsa ya da bu kapsamda ifade edilebilecek konuşmalar dijital platformlar üzerinden gerçekleşiyorsa, konuşma örneklerinin silinmemesi hatta bir kopyasının alınarak yedeklenmesi gereklidir. Bunlar birinci dereceden delil olarak kabul edilmektedir. Sesli ve sözlü olarak mobbing davranışlarına maruz kalan kişiler açısından ses kaydı almak da bir yöntemdir. Ancak bu yöntem, kişinin izni olmadan sesinin kaydedilmesi nedeni ile mahkemelerde zaman zaman sorun teşkil edebilmektedir.

Bunun yanında maruz kaldığı mobbing nedeni ile psikolojik sorun yaşayan kişiler psikolojik destek almalı ve durumları ile ilgili uzman bir psikologdan rapor edinmelidir. Eğer psikolog tarafından herhangi bir ilaç reçete edilirse, bu reçetelerin saklanması da önem arz etmektedir. İş ortamında mobbing davranışının gerçekleşmesi esnasında bulunan diğer çalışanlardan da bu konuda tanıklık etmeleri talep edilebilir. Özellikle çalışanın güvendiği ve bu konuda kendisine şahitlik yapabilecek kişiler, mobbing davranışının ispatlanması açısından değerli delillerdir.

Mobbing Nedeniyle Tazminat

Çalıştıkları ortamda mobbing sayılabilecek davranışlara maruz kalan kişiler mobbing nedeni ile tazminat davası açma hakkında da sahiptirler. Ancak açılacak bu davadan net bir sonuç alabilmek için, durumun tam olarak ispat edilmesi gereklidir.

İş Kanunu’nun 24.maddesi, haksız muameleler ile karşılaşan çalışanlara tek taraflı olarak iş akdini feshetme hakkı tanımaktadır. İş akdini fesheden kişiler, çalıştıkları süre içerisinde tazminata hak kazanmışsa, bu tazminatı almak için başvuruda bulunabilirler.

Davanın kazanılması durumunda işveren, sözleşmeyi tek taraflı olarak fesheden çalışana tazminatını ödemekle yükümlüdür. Bunun dışında yapılan haksızlıklar için maddi tazminat davası da açmak mümkündür. Borçlar Kanunu’nda yer alan ve işçinin haksız fiillere uğraması durumunda geçerli olan maddeler, tazminata zemin oluşturmaktadır.

Çalışanların mobbing davranışı ile karşılaşmaları halinde devlet ve kanunlar büyük ölçüde çalışan kişiden yanadır. Özellikle son yıllarda çalışan haklarının ön plana çıkmaya başlaması ve çalışma hayatının iyileştirilmeye çalışılmasına yönelik atılan adımlar gözle görülür niteliktedir. Ancak ister mobbing nedeni ile tazminat davası açmak için olsun isterse de normal mobbing davası açmak için olsun, davranışın mobbing olarak nitelendirilebileceğinden emin olunması gereklidir.

Bir kez ya da birkaç kez tekrarlanan ve sistematik nitelik taşımayan vakalar mobbing olarak kabul edilmediği için mahkemelerden aksi kararlar çıkması söz konusudur. Mobbinge maruz kaldığını düşünen kişiler bu konuda bir avukat ile fikir alışverişinde bulunarak durumu netleştirebilir. Son dönemlerde mobbing davranışlarını engellemek adına faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarından da bu konuda destek almak mümkündür.

İlginizi Çekebilir; Mobbing Nedir? Mobing Hakkında Bilmeniz Gerekenler